مقدمه

سرانجام پس از چندین ماه تلاش انتخاباتی و حواشی گوناگون مرتبط با آن ، این انتخابات مورخ شانزدهم نوامبر۲۰۱۹ مطابق با بیست وششم آبان ماه برگزارشد و فرآیند آن منجر به انتخاب آقای " گوتابایا راجاپاکسا " به عنوان هشتمین رئیس جمهور سریلانکا شده است .

طبق برآورد کمیسیون انتخاب ، درحدود شانزده میلیون نفر از قبل برای شرکت دراین رویداد ثبت نام کرده که درروز انتخابات هشتاد درصد از مردم درآن مشارکت که  آقای  " گوتابایا راجاپاکسا " با اختصاص پنجاه دو درصد رای به پیروزی رسیده است .

سی و پنج نفر نامزد برای این انتخابات ثبت نام کرده که  ازمیان این افراد، رقابت بین ؛ آقایان " گوتابا یا راجاپاکسا " وزیر اسبق دفاع ، از اعضای اصلی حزب slpp  و ازهمه مهمتر برادرکوچک تر " ماهیندرا راجا پاکسا " رئیس جمهور اسبق و دیگری آقای " ساجیت پریمادسا " وزیر مسکن و امور فرهنگی ،  معاون حزب u.n.p  و فرزند رئیس جمهوراسبق سریلانکا جدی بوده است .

این دو نامزد اصلی ، هرکدام پیش از ثبت نام و قطعیت حضور با چند موضوع مهم دراین ارتباط دست به گریبان بوده اند . آقای "گوتابایا راجا پاکسا " با داشتن تابعیت آمریکایی و درمعرض اتهام جدی قرارداشتن درخصوص برخورد با شورشیان ببرهای تامیل د رزمان تصدی وزارت دفاع .  سیاسیون تامیل با حمایت برخی دول اروپایی دراین رابطه اقدام به طرح موضوع رفتار ضد حقوق بشری نموده و حتی هرازگاهی از این موضوع برعلیه سریلانکا و البته در مواقعی که خودشان صلاح ببینند استفاده می کنند . به هرحال وی و رهبران حزب slpp  بارها اعلام داشته که برخورد با موضوع ببرها ی تامیل مربوط به تامین امنیت وآرامش برای کشورو برای پایان دادن به جنگ داخلی طولانی بوده واین یک موضوع ملی و فرا جناحی تلقی می شود . درخصوص لغو تابعیت آمریکایی نیز وی با ارسال درخواست لغو تابعیت به سفارت آمریکا درکلمبو به این موضوع خاتمه داد .

طرح موضوع نامزدی آقای " ساجیت پریماداسا " برای انتخابات ریاست جمهوری ا ززمانی آغاز شد که در سال گذشته ، کادررهبری حزب اعلام کرد باید در فعالیت ها بازنگری انجام داده و به مرور از نیرو های جوان تر استفاده کرد . درابتدا این موضوع آن چنان به مذاق آقای " رانیل " رهبر حزب و نخست وزیر این کشور خوش نیامد اما این ایده ای بودکه مخالفت با آن چنان منطقی به نظر نمی رسید . بعد از طرح این مسئله از سوی رهبران درحزب ، موضوع نامزد شدن " ساجیت " به واسطه تعلق به یک خانواده دارای سابق کار سیاسی و همچنین جوان و پر کار بودن به میان آمد ، موضوعی که نیاز به موافقت رهبرحزب هم داشت به هرحال آقای " رانیل " این پیشنهاد را به طور مشروط پذیرفت و اعلام داشت " ساجیت " باید پذیرد و قول دهد تا درصورت رئیس جمهور شدن ، نسبت به اجرای مفاد نوزدهمین اصلاحیه قانون اساسی اقدام جدی صورت دهد . شایان ذکراست " اصلاحیه نوزدهم " در حقیقت شاه کلید شعار انتخاباتی آقای " سریسینا " رئیس جمور سابق در انتخابات سال ۲۰۱۵ بوده که قول داده در صورت پیروزی در انتخابات ، قانون اساسی را اصلاح نماید و بند مهم و اصلی آن که  کاهش قدرت رئیس جمهور و عملا بازگردان قدرت به نخست وزیر و کابینه می باشد را عملی سازد . به هرحال آقای ساجیت به صراحت اعلام نمود که برای ورود به عرصه انتخابات هیچگونه پیش شرطی را به غیر از خدمت به مردم نخواهد پذیرفت ، موضوعی که خوشایند رهبر کهنه کار حزب u.n.p قرارنگرفت ،وشاید به همین علت است که " ساجیت " پس از شکست درانتخابات و در متن همان پیام تبریکی که برای رقیبش فرستاد نیز اعلام کرد که از مقام معاونت حزب هم استعفا داده است .

نگرش این دو حزب به مسایل سیاسی

نگاه اجمالی رهبران و کادرهای اصلی دو تشکل  slpp  و   u.n.p به مسایل و درنهایت جهت گیری درسیاست خارجی ، برای ادامه بحث خالی از فایده نخواهد بود .  حزب slpp  که حاصل انشعاب از حزب   slfp و درحقیقت نتیجه ناکام ماندن آقای " ماهیندرا راجاپاکسا " درانتخابات قبلی و حتی اجبار به کناره گیری از پست نخست وزیری می باشد ، در تمایلات و گرایش ها یش در روابط بین الملل به همکاریهای منطقه ای در حوزه اقیانوس هند علاقمند بوده ، برای داشتن رابطه با غرب و آمریکا آن چنان علاقه افراطی را به نمایش نمی گذارد ، علاقمند به موضوع  ناسیو نالسیم سینهالی – بودایی می باشد و از همه مهمتر درموضوع انتخاب یک شریک راهبردی درعرصه بین الملل و همچنین توسعه داخلی ، چین را به عنوان گزینه اول انتخاب کرده که علی رغم مطرح بودن درحوزه اقیانوس هند و شرق آسیا در خصوص مسایل اقتصادی و توان مالی می تواند کمک رسان سریلانکا به ویژه در ساخت امور زیر بنایی و طرح های عمرانی باشد . اوج این رابطه و شاید آغاز آن به دوران ریاست جمهوری " ماهیندرا راجاپاکسا " بر می گردد  . وی با باز نمودن پای چین به سریلانکا که مقارن با طرح موضوع " یک جاده ، یک کمربند "  از سوی چین بوده توانست هم زمان دو کار را پیش چشم مردم بگذارد . هم جنگ های داخلی را به پایان برد و هم با حضور چینی ها درزمینه بازسازی اقدام های عملی را در ساخت و توسعه زیرساخت ها آغاز نماید ، البته دراین راه همواره ازانتقاد مخالفان مبنی بربدهکار ساختن طویل المدت سریلانکا به چین بی بهره نبوده است . در این دوران  و درسال ۲۰۱۵ موضوع قرارداد ساخت نیروگاه برق و سد " اوما اویا "  توسط متخصیصین ایرانی نیز امضا شده است . به هرحال مجموعه اقدامات " ماهیندرا راجاپاکسا " ازوی چهره ای محبوب و عملگرا دربین مردم ساخته است به طوری که پس از حوادث انفجارهای زنجیره ای در بهار ۱۳۹۸ ، بسیاری حضوراو در صحنه را برابر با ایجاد آرامش و امنیت قلمداد می نمایند  اما چون طبق قانون نمی تواند مجددا نامزد ریاست جمهوری شود "نامزد سازی  " برادرش مطرح گردید و درحقیقت برگزیده شدن " گوتابایا راجا پاکسا " درانتخابات جدید به منزله اقبال عمومی به " ماهیندرا راجاپاکسا " تلقی و امید واری به رهبری وی در آینده می باشد .

در طرف مقابل ، حزب u.n.p  با داشتن مرامی لیبرال دموکرات و فاقد تمایلات شدید ناسیو نالیستی سینهالی – بودایی قراردارد . به طور مثال در زمان وقوع انفجارهای زنجیره ای دربهار۹۸ که با برخی عکس العمل های شدید از سوی تعدادی از روحانیون بودایی مواجه بود ، آ قای " مانگالا " وزیر اقتصاد طی یک موضع گیری بی سابقه ای اعلام داشت که سریلانکا ، یک کشور سینهالی – بودایی نیست . این اظهار نظر باعکس العمل شدید تعدادی از روحانیون وشخصیت های افراط گرای بودایی روبرو شد . شایان ذکر است آقای " مانگالا " یکی از معدود کادرهای اصلی حزب u.n.p می باشد که در خصوص توسعه رابطه باغرب و آمریکا نسبت به دیگران نقش محوری تری ایفا می کند . از سوی دیگر شاید وجود همین روحیه  لیبرال دموکرات ، دلیل اصلی گرایش دو حزب " slmc , acmc  " مسلمانان به حزب u.n.p  باشد . البته بایدتوجه داشت علاقمندی این دو حزب مسلمان به u.n.p  به منزله گرایش همه مسلمانان نیست ، بلکه این بیشتر به دلیل نگاه حزب  u.n.pبه تقسیم پست های سیاسی می باشد که به طور طبیعی موجب اغنای افراد سیاسی و رهبران سایر اقلیت ها می شود . به طور مثال درکابینه فعلی سریلانکا پنج وزیرمسلمان حضور دارند ( لازم به ذکر است هر دو حزب مطرح و غیر مسلمان در سریلانکا ، دارای مشاورینی درامور مسلمین هستند و تلاش می کنند تا با مسلمانان دارای روابط خوبی باشند ) . حزب u.n.p  دروابط خارجی ، قائل به داشتن  اولویت رابطه با اروپا وآمریکا می باشد . دربحران سیاسی اواخر سال ۱۳۹۷ که منجر به عزل آقای " رانیل " رهبر حزب و همچنین نخست وزیر از سوی رئیس جمهورشد . سفرای چند کشوراروپایی به همراه سفیر آمریکا درکلمبو به این موضوع ورود نموده و صراحتا اعلام کردند تصمیم رئیس جمهورخلاف رویه دموکراسی بوده و به جانبداری آشکار از نخست وزیر برخاستند . موضوعی که د رنهایت با دخالت دیوان عالی سریلانکا و صدور رای به بازگشت نخست وزیر به قدرت حل شد ولی این موضع گیری شفاف آنها از شخص نخست وزیر همچنان درحافظه تاریخی این کشورباقی مانده است . این حزب در مسایل اقتصادی معتقد به اقتصاد آزاد و حاکمیت بازار بوده وحضور چین در سریلانکا و دخیل بودن در توسعه و ساخت طرح های زیر بنایی را نمی پسندد . دریک تقسیم بندی کلی حزب u.n.p درخصوص مسایل بین المللی به ویژه مسایل مرتبط با اقیانوس هند ، با قدرت های منطقه ای و بین المللی همچون هند و آمریکا ، موضع گیری های نزدیکی تری دارد که نتیجه آن مخالفت با حضور و توسعه حوزه نفوذ چین دراقیانوس هند تفسیر می شود .

تاثیرنتیجه انتخابات بر روابط دو جانبه

قبل از پرداختن به این بخش ، ذکر یک نکته ضروری می باشد و آن این که ؛ نگارنده بر این باور است که اساسا درمنطقه شبه قاره در صورت اقدام برای انجام هرگونه فعالیتی که نیاز به برنامه ریزی ، هماهنگی و پیگیری های دو جانبه ای باشد ، ابتدا از طرف مقابل به هیچ وجه پاسخ منفی نخواهید شنید . اما در صورت عدم تمایل ، عدم درک صحیح از موضوع و خواسته شما ، به گونه ای فرسایشی رفتار خواهد شد تا طرف مقابل را خسته تا نهایتا وی را از پیگیری آن موضوع بازدارند . لذا صرف انجام نشست و برخاست و ملاقات با افراد و شخصیت های موثر درحوزه های سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و حتی دینی به منزله آمادگی و داشتن " اراده "  برای انجام فعالیت ها و پرداختن به امور دوجانبه تلقی نمی شود .

دردوران آقای " سریسینا " ، روابط دو جانبه از سطح مطلوب و مناسبی برخوردار بوده و این موضوع را در وهله اول می توان درگرو تفکر و شخصیت فردی وی که فاقد تمایل به بلوک غرب می باشد تفسیر نمود ، همین نگاه باعث می شد تا وی درکابینه ائتلافی که بخش مهمی از اعضای آن را وزرای حزب u.n.p  تشکیل می دادند ، درحوزه سیاست خارجی تعدیل نماید . در این دوره رئیس مجلس شورای اسلامی و وزیر امورخارجه کشورمان به سریلانکا سفر و وی نیز به تهران عزیمت و پنج موافقت نامه را به شمول دو موافقت نامه فرهنگی امضا کرده است .

شایان ذکر است سطح روابط خوب و مطلوب ، هیچگاه نتوانسته به طورکامل منجر به رفع مشکلات و موانع بر سرراه ارتباط اقتصادی ، تجاری و بانکی ناشی از تحریم ها گردد و همواره طرف سریلانکایی دراین محور ، نگران اعمال مجازات از سوی آمریکا می باشد . ا زجمله موارد برزمین مانده ، عدم وصول وجه ناشی از فروش نفت به این کشوراست که علی رغم پذیرش ایران برای تهاتر آن با چای و با توجه نهایی شدن موضوع ، هنوز به بهانه ای مختلف عملیاتی نشده است . از دیگر موارد از این دست این که ، علی ظاهر سریلانکا در پرونده های مرتبط با ایران درمجامع بین المللی در سال های گذشته معمولا نسبت به آنها رای مخالف می داده اما درسال ها اخیر و با توجه به افزایش فشار آمریکا بر سایر کشورها ، سریلانکا اقدام به دادن رای ممتنع می نماید .  به هرحال اگر بپذیریم که شرایط گوناگون باعث عدم بهره گیری کامل آقای "  سریسینا " از قدرت بوده ، روابط دو جانبه دردروان وی خوب ارزیابی میشود . بی جا نیست تا دراین خصوص ، از علاقمندی رئیس مجلس سریلانکا به ایران نیز دراین مجال یادی شده باشد .

نتیجه گیری

 با عنایت به مسائل پیش گفته ، قطعا با روی کارآمدن آقای " گوتابایا راجا پاکسا " به عنوان رئیس جمهور که با نخست وزیری آقای " ماهیندرا راجا پاکسا " نیز همراه شد و با عنایت به سوابق روحیات ، عملکرد وگرایش های آقای " ماهیندرا راجا پاکسا " که درحقیقت نقش محوری رهبر حزب slpp  را نیز بازی می کند و درحقیقت این پیروزی به معنی اقبال مردم به او تلقی می شود  ، بعید به نظر می رسد که نوع و سطح روابط دو جانبه نسبت به دوران ریاست جمهوری آقای " سریسینا " کاهش یابد .

در مقابل با توجه به تفکرات حاکم بر حزب u.n.p  و به ویژه باورهای رهبرحزب آقای " رانیل " در صورت به قدرت رسیدن این حزب و درصورت تشکیل یک کابینه یک دست و غیر ائتلافی ، عملا سیاست ها به سمت و سوی " عدم علاقمندی "  به داشتن رابطه با ایران تنظیم می شد و بهترین بهانه آن نیز می توانست موضوع تحریم ها که نتیجه آن ؛ عدم فعالیت و رابطه تجاری مستقیم می تواند تفسیر و بهانه سازی شود بود .

علی ایحال بر این باور خواهیم بود که مشکلات و محدودیت های ناشی از تحریم ها و ازهمه مهمتر نگرانی از مجازات های اعمالی از سوی آمریکا ، همچنان می تواند مانعی برسر راه" روابط مستقیم " اقتصادی و بانکی بین ایران وسریلانکا باشد . اما از سوی دیگر طرف ، چنانچه امور و تفکرات ، تیم جدیدی که قدرت را دردست خواهد گرفت ، همانی باشد که سوابق آن موجود و برخی شاخص های آن بیان شد ، می توان گفت که " اراده سیاسی " درآینده به گونه ای شکل خواهد گرفت که شاهد پیشرفت  بیشتری درسطوح مختلف روابط دو جانبه بین ایران و سریلانکا باشیم .

شایان ذکر است برخی علاقمندی هایی به ایران دربرخی روحانیون بودایی که درکنارآقای " ماهیندرا راجا پاکسا " فعالیت و یا به این جریان متمایل هستند دیده و شنیده می شود ، همچنین تا دو سال قبل وی از مشاورت فردی با تجربه و همچنین علاقمند به انقلاب اسلامی همچون مرحوم " محمد اَزور" در امور مسلمین بهره می برد . در دوران حاکم بودن همین تیم ، درسال ۲۰۱۵ متخصصین کشورمان موفق به حضور درسریلانکا شده و پروژه بزرگ " اوما اویا "را به مبلغ ۴۵۰ میلیون دلارآغاز و علی رغم وجود تحریم ها درسال های اخیر موفق شدند بخش اعظمی ازآن را اتمام وبرای سال آینده آماده افتتاح کنند . این درحالی است که عربستان بنا بر اعلام رسمی سفارتش درکلمبو از سالیان قبل تا کنون درحدود ۴۰۰ میلیون دلار درمناطق گوناگون ودر بخش های مختلف هزینه کرده که این کسب وجهه ، عملا بعد از روشن شدن موضوع دست داشتن گرو های افراطی – وهابی درانفجار های بهار ۹۸ عملا بربادرفت . آمریکا نیز چندین سال است که موضوع یک کمک ۴۰۰ میلیون دلاری را به بهانه های مختلف به تعویق می اندازد ، اخیرا نیز به بهانه جدیدی اعلام داشته باید این موضوع ابتدا به تصویب پارلمان سریلانکا برسد . این نوع رفتار رقبای ایران در سریلانکا ، همواره در خاطره مردم باقی خواهد ماند به خصوص این که سبک و سیاق پروژه ای که ایران آن را انجام داده در قواره یک طرح ملی ارزیابی می شود . تصور می شود در آینده نیز فرصت یک چنین حضور نیز فراهم گردد.

  علی رغم " اراده سیاسی " که می تواند منجر به توسعه روابط دو جانبه شود می توان گفت  ، همسویی جناحی که بر امورات سریلانکا حاکم خواهد شد با دو قدرت چین وروسیه به عنوان شرکای راهبردی ایران ، نیز عواملی هستندکه در نگاه کلان مانعی بر سر این روابط دو جانبه نخواهند شد . هر چند که هند نیز ، جدای نگرانی از گسترش نفوذ چین در اقیانوس هند به خصوص در سریلانکا به عنوان نزدیک نقطه به سرزمین اش ، مشکل جدی با ایران دراین حوزه ندارد .

دست آخر این که ، آقای "گوتابایا راجاپاکسا " در اولین سخنرانی خود پس ازادای سوگند به عنوان رئیس جمهور درتاریخ بیست وهفتم آبان ماه گفت ؛ که وی در دوران حکومت اش یک سیاست خارجی "بی طرف" را اتخاذ خواهد کرد او گفته است ما می خواهیم در روابط خارجی بی طرف بمانیم واز هرگونه درگیری بین قدرتهای خارجی دور باشیم .

علی ایحال تصور می شود ، فصل جدیدی می تواند بر سر راه روبط دو جانبه ایران وسریلانکا ، با عنایت به نتیجه انتخابات مورخ بیست و ششم آبان ماه گشوده شود که از این رهگذر روابط فرهنگی دو جانبه با " تحدید و یا تهدید " خاصی روبرو نخواهد بود ، ان شا الله .